Bronnen hoofdstuk 1 Natuurwetenschap is overal
1. nl.wikipedia.org/wiki/Koolstofdioxide
2. nl.wikipedia.org/wiki/Lucht
3. nl.wikipedia.org/wiki/Aardatmosfeer
4. nl.wikipedia.org/wiki/Broeikasgas
5. nl.wikipedia.org/wiki/Temperatuur#Temperatuurschalen
6. nl.wikipedia.org/wiki/Warmtepomp
Bronnen hoofdstuk 2 Stikstofprobleemn een luxe probleem?
1. www.voedingswaardetabel.nl/watiswat/eiwitten/
2. nutrinorm.nl/bemesting/waar-komt-stikstof-vandaan
3. www.nemokennislink.nl/publicaties/laser-op-met-die-bliksem/
4. nl.wikipedia.org/wiki/Fritz_Haber
5. www.cbs.nl/nl-nl/dossier/dossier-stikstof/stikstofemissies-naar-lucht
7. tier-im-fokus.ch/wp-content/uploads/2009/10/smilo2.pdf
8. www.utwente.nl/nieuws/2011/1/176997/vleesrijk-dieet-aanslag-op-zoetwatervoorraad
9. www.cbs.nl/nl-nl/dossier/dossier-stikstof/stikstofemissies-naar-lucht
10. www.cbs.nl/nl-nl/dossier/dossier-stikstof/stikstofemissies-naar-lucht
11. www.rivm.nl/sites/default/files/2019-10/grafiek_emissie_stikstof_per_sector_1.png
13. www.voedingswaardetabel.nl/voedingswaarde/voedingsmiddel/?id=864
14. www.npostart.nl/atlas/21-04-2021/VPWON_1328183 (Ruud Timmer, Wageningen research, onderzoeker eiwitgewassen)
15. www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2020/40/import-sojabonen-uit-brazilie-40-procent-hoger
17. www.voedingswaardetabel.nl/watiswat/eiwitten/
18. landbouwinzandlandschap.weebly.com/gevolgen-voor-het-landschap.html
19. www.trouw.nl/nieuws/heeft-nederland-nu-te-weinig-of-te-veel-natuur~b2556eb1/ Trouw, Niels Markus, 26 oktober 2019
20. avvr.nl/het-programma-aanpak-stikstof-pas-is-van-tafel-hoe-krijg-ik-mijn-project-toch-van-de-grond/
21. avvr.nl/het-programma-aanpak-stikstof-pas-is-van-tafel-hoe-krijg-ik-mijn-project-toch-van-de-grond/
22. www.dvhn.nl/extra/Stikstofcrisis-overheid-had-geen-plan-B-26823568.html
23. www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aanpak-stikstof/maatregelen-om-stikstofprobleem-op-te-lossen
25. www.nrc.nl/nieuws/2021/09/05/kabinet-plan-voor-onteigening-2-a4057198
26. www.nrc.nl/nieuws/2021/09/10/groene-kunstmest-nog-een-lange-weg-te-gaan-a4057924
Bronnen hoofdstuk 3 Wereldwijd energieprobleem
1. www.milieucentraal.nl/energie-besparen/inzicht-in-je-energierekening/gemiddeld-energieverbruik/
2. www.bicycling.com/nl/nieuws/a35762037/de-absurde-cijfers-van-mathieu-van-der-poel/
3. nl.m.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_elektriciteitscentrales_in_Nederland
4. www.essent.nl/kennisbank/stroom-en-gas/energiebegrippen/megawatt
5. nl.wikipedia.org/wiki/Zonne-energie_in_Nederland
6.
festkoerper-kernphysik.de/Weissbach_EROI_preprint.pdf
, D.Weißbach cs, Energy Volume 52, April 2013, Pages 210-221
(
www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0360544213000492
)
7. opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/80030NED/table?fromstatweb
8. www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2020/12/elektriciteitsproductie-naar-recordhoogte
9. www.energie-nederland.nl/feiten-en-cijfers/verbruik-en-emissies/
11. www.clo.nl/indicatoren/nl0051-mondiale-voorraden-energie
12. www.lowtechmagazine.be/2010/09/hoeveel-olie-kost-de-productie-van-olie-eroi.html
13. www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513003856 , EROI of different fuels and the implications for society. Charles A.S.Hall, Jessica G.Lambert, Stephen B.Balogh.
14. ‘Why EROI matters‘, Charles Hall (2008)
15. ‘What is the minimum EROI that a sustainable society must have?‘, Charles Hall (2009)
16. de.wikipedia.org/wiki/Erntefaktor
19. www.trouw.nl/nieuws/we-redden-het-niet-met-zon-wind-en-biomassa~b2b361f7/
Bronnen hoofdstuk 4 Fossiele brandstoffen
1. en.wikipedia.org/wiki/Coal#Formation
2. nl.w ikipedia.org/wiki/Grote_Smog_van_1952
3. festkoerper-kernphysik.de/Weissbach_EROI_preprint.pdf
4. Berekening
1 kg steenkool levert 3,7 kg CO2 en 27 MJ
1 kg aardgas levert 1,8 kg CO2 en 35 MJ
dus steenkool levert (35/27)x (3,7/1.8) 2,7 x meer CO2 per MJ
5. nl.wikipedia.org/wiki/Steenkool
Bronnen hoofdstuk 5 Opwarming van de aarde
1. http://klimaatgek.nl/wordpress/broeikastheorie/
2. http://en.wikipedia.org/wiki/Eunice_Newton
3. http://nl.wikipedia.org/wiki/Broeikasgas#Waterdamp
4. http://klimaatgek.nl/wordpress/broeikastheorie/
5. http://www.cbs.nl/nl-nl/dossier/dossier-broeikasgassen/hoofdcategorieen/welke-sectoren-stoten-broeikasgassen-uit-
6. http://nl.wikipedia.org/wiki/Cement_(bouwmateriaal)
7. http://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30797/EGR2019.pdf
8. http://nl.wikipedia.org/wiki/Opwarming_van_de_Aarde
9. http:// www.scientias.nl/wetenschappers-onthullen-hoe-koud-de-ijstijd-werkelijk-was/
10. http://www.nu.nl/klimaat/5996587/
14. http://www.nemokennislink.nl/publicaties/nederland-zeespiegel-bodemdaling-en-watermanagement/
16. http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/klimaatverandering/klimaatbeleid
17. Berekening
Op elke m2 aarde rust standaard ongeveer 10.000 kg lucht.
Hiervan is 0,042 volume% CO2 = 0,042 x (44/29) = 0,064 massa% CO2, immers
CO2 is ‘zwaarder’ dan lucht.
Lucht bevat 0,042 volume% CO2. Lucht heeft een gemiddelde molmassa van 29
(= 0,79x28+0,20x32+0,01x40).
CO2 heeft een molmassa van 44.
Volume% CO2 omrekenen naar massa%: 0,042 vol% = (44/29) x 0.042 massa% =
0,064 massa% CO2 in de lucht.
Dus 0.064% van 10.000 kg/m2 lucht betekent standaard 6,4 kg CO2 op elke m2.
In Nederland stootten we in 2019 met zijn allen (inclusief industrie, verkeer enz.) totaal
ruim 180 miljoen ton CO2 uit. Dat betekent dat we in
dat jaar 1,8 x 1011 kg/4,1x1010 m2 op elke m2 de
hoeveelheid van 4,4 kg/m2 van CO2 uitstoten.
Dat is afgerond 2/3 van de 6,4 kg die standaard in lucht zit.
Elke 1,5 jaar komt er dus afgerond 0.04% volumeprocent CO2 bij.
18. http://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/37/co2-uitstoot-in-2017-gelijk-aan-die-in-1990
19. http://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2017/45/bossen-en-bodems-stoten-meer-co2-uit-dan-ze-vastleggen
20. https://www.rivm.nl/nieuws/uitstoot-broeikasgassen-in-2019-opnieuw-iets-lager
21. https://en.wikipedia.org/wiki/Carbon_dioxide#Human_physiology
22. https://www.energids.be/nl/vraag-antwoord/wat-houdt-een-ton-co2-precies-in/2141/
23. https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal_nl
24. https://www.nrc.nl/nieuws/2021/07/14/iedereen-betaalt-voor-uitstoot
26. https://www.ad.nl/economie/schone-biobrandstof-is-een-fabel~ad79c350/
27. https://unece.org/sites/default/files/2021-08/Nuclear%20power%20brief_EN_0.pdf
28. https://nl.wikipedia.org/wiki/Stichting_Urgenda
30. https://www.trouw.nl/nieuws/15-miljard-fraude-in-emissiehandel~b90a9d8b/
32. https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2242302-co2-opslaan-onder-de-grond-een-goed-idee-of-niet
35. https://deanderekrant.nl/file/DAK:/PDF/DeAndereKrant-011.pdf
36. https://nl.wikipedia.org/wiki/Intergovernmental_Panel_on_Climate_Change
37. https://www.ipcc.ch/working-group/wg1/
38. https://www.ipcc.ch/report/sixth-assessment-report-working-group-i/
39. https://www.youtube.com/watch?v=z149vLKn9d8
40. https://www.ipcc.ch/2021/08/09/ar6-wg1-20210809-pr/
42. https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/achtergrond/knmi-klimaatsignaal-21/
43. https://cdn.knmi.nl/knmi/asc/klimaatsignaal21/KNMI_Klimaatsignaal_infographic_NL.jpg
Bronnen hoofdstuk 6 Elektriciteit, een schone energiebron
1. http://nl.wikipedia.org/wiki/Loodaccu
2. http://nl.wikipedia.org/wiki/Lithium-ion-accu
4. http://festkoerper-kernphysik.de/Weissbach_EROI_preprint.pdf
Bronnen hoofdstuk 7 Duurzame of hernieuwbare energie
1. www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-energie/windenergie-op-land
4. nl.wikipedia.org/wiki/windturbine
5. pure-energie.nl/kennisbank/hoe-belangrijk-is-de-hoogte-van-een-windmolen/
6. festkoerper-kernphysik.de/weissbach_eroi_preprint.pdf
7. www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-energie/windenergie-op-zee
8. www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-energie/windenergie-op-land
9. www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/duurzame-energie-opwekken/windenergie-op-land
10. pubs.rsc.org/-/content/articlehtml/2013/ee/c3ee41973h
11. www.lowtechmagazine.be/2010/02/windschaduw-van-windturbines-en-windparken.html
12. www.lowtechmagazine.be/2017/09/hoe-duurzaam-is-een-duurzaam-elektriciteitsnet-.html
13. energy.mit.edu/wp-content/uploads/2012/03/mitei-rp-2011-001.pdf
14. www.lowtechmagazine.be/2010/02/windschaduw-van-windturbines-en-windparken.html
15. www.change.inc/energie/enexis-grootste-zonnepark-34693
16. nl.wikipedia.org/wiki/Zonne-energie_in_Nederland
17. www.consumentenbond.nl/zonnepanelen/terugverdientijd-zonnepanelen
18. festkoerper-kernphysik.de/weissbach_eroi_preprint.pdf
19. nl.wikipedia.org/wiki/Wattpiek
20. www.essent.nl/kennisbank/zonnepanelen/hoe-werken-zonnepanelen/wattpiek-vermogen-zonnepanelen
21. www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421516301379#bib24
22. www.wyniasweek.nl/wind-en-waan-hoe-de-vorige-crisis-vrij-baan-gaf-aan-de-windlobby/
23. www.lowtechmagazine.be/2007/09/benzine-milieuv.html
24. www.nrc.nl/nieuws/2016/10/07/bomen-presteren-slechter-dan-zonnepanelen-4685469-a1525510
25. science.sciencemag.org/content/319/5867/1238
26. festkoerper-kernphysik.de/Weissbach_EROI_preprint.pdf
28. www.lowtechmagazine.be/2007/11/pelletkachels.html
30. www.nrc.nl/nieuws/2020/07/01/de-ser-is-kritisch-over-biomassa-als-energiebron
31. www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/energiebronnen/aardwarmte/
32. www.rijksoverheid.nl/documenten/brochures/2012/09/20/infoblad-aardwarmtewinning
33. www.natuurenmilieu.nl/wp-content/uploads/2020/06/NM-Biomassa-visie-2020.pdf
34. www.ad.nl/economie/schone-biobrandstof-is-een-fabel~ad79c350/
35. www.klimaatexpert.com/warmtepomp/technisch/cop-scop-en-rendement
Bronnen hoofdstuk 8 Waterstofeconomie
1. http://www.kijkmagazine.nl/tech/tanker-vloeibare-waterstof-te-water-gelaten/2. http://www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/energiebronnen/waterstof/
3. http://www.dewereldvanwaterstof.nl/gasunie/wat-is-waterstof
5. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/ese3.956
6. http://fredudo.home.xs4all.nl/Zwaaipalen/Waterstof,_kort.html
7. http://www.milieucentraal.nl/duurzaam-vervoer/elektrische-auto/waterstofauto/
8. http://www.energievergelijk.nl/onderwerpen/waterstof-auto
9. http://www.energievergelijk.nl/onderwerpen/waterstof-auto
11. http://www.kernvisie.com/energie/waterstof-uit-kernenergie.html
12. http://nl.wikipedia.org/wiki/Tata_Steel_Europe
13. http://nl.wikipedia.org/wiki/Hoogoven
14. http://www.nrc.nl/nieuws/2021/09/03/den-haag-kan-weinig-uitrichten-tegen-tata-steel-a4057083
15. http://www.nrc.nl/nieuws/2021/09/17/kan-tata-staal-maken-zonder-stof-of-stank-a4058730
16. http://nos.nl/artikel/2346166-zweden-opent-eerste-duurzame-staalfabriek-ter-wereld
17. http://www.npostart.nl/atlas/12-05-2021/VPWON_1328186
18. http:// www.rtlnieuws.nl/economie/artikel/5230419/co2-ccs-porthos-rotterdam-shell-subsidie-miljarden
Bronnen hoofdstuk 9 Kernenergie
1. http://www.zonderkletskoek.nl
2. http://www.withouthotair.com/
3. http://www.zelfenergieproduceren.nl/kennisbank-duurzaam/energiebronnen/kernenergie-2/
4. http://festkoerper-kernphysik.de/Weissbach_EROI_preprint.pdf
5. http://de.wikipedia.org/wiki/Erntefaktor
6. http://youtu.be/kYpiK3W-g_0
7. http://nl.wikipedia.org/wiki/Waterstofbom
8. http://klimaatgek.nl/wordpress/2020/07/10/kernenergie-en-thoriumreactoren/
9. http://en.m.wikipedia.org/wiki/Thorium-based_nuclear_power
10. http://www.deingenieur.nl/artikel/thorium-reactor-heeft-nodige-haken-en-ogen
11. http://www.zelfenergieproduceren.nl/kennisbank-duurzaam/energiebronnen/thorium-energie/
12. http://server.idemdito.org/techtalk/elec/stroomgroep/kern/zout.htm
13. http://en.wikipedia.org/wiki/Small_modular_reactor
14. http://unece.org/sites/default/files/2021-08/Nuclear%20power%20brief_EN_0.pdf
15. http://klimaatgek.nl/wordpress/2020/07/10/kernenergie-en-thoriumreactoren/
Bronnen hoofdstuk 10 Voeding
2. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/koolhydraten.aspx
4. http://www.lowtechmagazine.be/2007/11/pelletkachels.html
6. http://www.nrc.nl/nieuws/2020/07/01/de-ser-is-kritisch-over-biomassa-als-energiebron
7. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vetten.aspx
9. www.nrc.nl/nieuws/2020/07/01/de-ser-is-kritisch-over-biomassa-als-energiebron
10. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/eiwitten.aspx
11. http://nutrinorm.nl/bemesting/waar-komt-stikstof-vandaan
12. http://nos.nl/artikel/2320905-kweekvlees-binnenkort-op-de-menukaart-het-komt-steeds-dichterbij
13. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/coeliakie.aspx
15. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx
16. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingssupplementen.aspx
17. http://nutrinorm.nl/meststoffen/waar-komt-fosfaat-vandaan/
18. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/alcohol.aspx
19. http://festkoerper-kernphysik.de/Weissbach_EROI_preprint.pdf
20. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/water.aspx4
21. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/energie.aspx
22. http://www.voedingswaardetabel.nl
23. http://nl.m.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_E-nummers
24. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/antibiotica.aspx
25. http://www.veganisme.org/de-vegan-schijf-voedingsschijf-voor-veganisten/